Autor: Waldemar Joniec
Źródło: Rynek Instalacyjny 4/2019
Nowe regulacje kładą nacisk na synergię pomiędzy korzystaniem z OZE a niskim zapotrzebowaniem na energię przez budynki wyposażone w inteligentne systemy automatyki i sterowania instalacjami wentylacyjnymi, klimatyzacyjnymi i ogrzewania.
Unia energetyczna i ramy polityki klimatyczno-energetycznej UE ustanawiają ambitne cele i zobowiązania dot. dalszej redukcji emisji gazów cieplarnianych i zwiększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych w zużyciu energii, a także oszczędności energii. Jednym z celów UE jest zrównoważony rozwój i bezpieczny oraz niskoemisyjny system energetyczny. Środkiem do jego osiągnięcia jest m.in. dekarbonizacja zasobów budowlanych odpowiedzialnych za ok. 36% wszystkich emisji CO2 w Unii.
Obok wdrażania technologii wykorzystujących odnawialne źródła energii, UE będzie promować i wdrażać efektywność energetyczną i inteligentne budownictwo. Budynki mają być powiązane nowym systemem łączności o wysokiej przepustowości, który powinien wspierać technologie i systemy przygotowane do obsługi inteligentnych sieci oraz rozwiązania cyfrowe umożliwiające oszczędzanie energii, dające konsumentom dokładniejsze informacje o ich modelu konsumpcji energii, a operatorom systemów wydajniejsze zarządzanie siecią. Nowe regulacje kładą nacisk na synergię między działaniami na rzecz rozpowszechnienia ogrzewania i chłodzenia z wykorzystaniem energii odnawialnej a regulacjami w sprawie charakterystyki energetycznej budynków i efektywności energetycznej.
Środki służące osiąganiu energoefektywności systemów
Aby osiągnąć te cele, dokonano m.in. przeglądu unijnych aktów prawnych w sprawie efektywności energetycznej. Okazało się, że automatyka budynków i elektroniczne monitorowanie systemów technicznych budynku to skuteczne środki zastępcze dla przeglądów ogrzewania i klimatyzacji, zwłaszcza dużych systemów. Automatyka budynków ma duży potencjał uzyskiwania oszczędności energii. Tym samym instalacja odpowiedniej automatyki jest bardziej skuteczna i opłacalna niż przeglądy w dużych budynkach niemieszkalnych i wielorodzinnych. W przypadku małych instalacji dokumentowanie charakterystyki systemu przez instalatorów powinno wspierać weryfikację zgodności z minimalnymi wymaganiami określonymi dla wszystkich systemów technicznych budynku.
Między innymi z tych powodów dyrektywa 2018/844 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków i dyrektywę 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej [1] wprowadza wskaźnik gotowości budynków do obsługi inteligentnych sieci, którego należy używać w celu zmierzenia zdolności budynków do wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych i systemów elektronicznych. Wskaźnik gotowości budynków ma m.in. dać użytkownikom pewność co do faktycznych oszczędności z tytułu nowych, ulepszonych funkcjonalności. Szerzej o tym pisaliśmy w nr. 10/2018 [4].
Ponadto dyrektywa 2018/844 [1] stwierdza, że dotychczasowe przepisy dotyczące przeglądów systemów ogrzewania i klimatyzacji uznano za nieskuteczne, gdyż nie zapewniają one w wystarczającym stopniu charakterystyki początkowej oraz trwałej charakterystyki tych systemów technicznych. (…) Przepisy dotyczące przeglądów powinny zostać zmienione w celu zapewnienia lepszych wyników przeglądów. Zmiany te powinny koncentrować się na przeglądach systemów centralnego ogrzewania i klimatyzacji, w tym gdy systemy te są połączone z systemami wentylacyjnymi. (…)
Dyrektywa zaleca, aby przy przeprowadzaniu przeglądów poprawiać rzeczywistą charakterystykę energetyczną systemów ogrzewania, klimatyzacji i wentylacji w realnych warunkach użytkowania. Rzeczywista charakterystyka takich systemów zależy od energii wykorzystywanej w ramach zmiennych warunków eksploatacji. Takie warunki wymagają zazwyczaj jedynie części nominalnej wydajności, a zatem przeglądy systemów ogrzewania, klimatyzacji i wentylacji powinny uwzględniać ocenę odpowiednich zdolności sprzętu do poprawy charakterystyki systemu w zróżnicowanych warunkach, takich jak warunki obciążenia częściowego.
Nowe regulacje dotyczące przeglądów klimatyzacji i wentylacji
W zakresie wentylacji nowe regulacje wypływają z art. 14 dyrektywy, który wymaga wprowadzenia do prawa krajowego obowiązku regularnych przeglądów systemów ogrzewania lub połączonych systemów ogrzewania pomieszczeń i wentylacji o znamionowej mocy użytecznej ponad 70 kW, takich jak źródło ciepła, system sterowania i pompy obiegowe. Ocena ma objąć sprawność i dobranie wielkości źródła ciepła do wymogów grzewczych budynku oraz informować o zdolności systemu ogrzewania lub połączonego systemu ogrzewania pomieszczeń i wentylacji do optymalizacji działania w typowych lub przeciętnych warunkach eksploatacji. Ma to istotne znaczenie dla coraz częściej stosowanych systemów wentylacji mechanicznej.
W zakresie klimatyzacji istotną zmianą jest podniesienie granicy minimalnej mocy znamionowej z 12 na 70 kW dla systemów podlegających obowiązkowym, regularnym przeglądom. Obecne wymagania uznano za zbyt uciążliwe i kosztowne. Kolejna zmiana dotyczy zakresu przeglądu. Obejmuje on ocenę sprawności systemu klimatyzacji i dobrania jego wielkości do wymogów chłodzenia budynku oraz opisuje, w stosownych przypadkach, zdolność systemu klimatyzacji lub połączonych systemów klimatyzacji i wentylacji do optymalizacji działania w typowych lub przeciętnych warunkach eksploatacji. Zatem przegląd będzie też oceną poprawności doboru mocy urządzeń nie tylko pod względem szczytowego zapotrzebowania na ciepło bądź chłód i ich sprawności, ale też pod względem funkcjonowania w warunkach typowych, w których urządzenia te pracują najdłużej. Nowoczesne urządzenia mogą bowiem pracować efektywnie w różnych warunkach przy zmiennym obciążeniu. Wynikiem kontroli może być m.in. optymalizacja zużycia energii w systemach, w których nie dokonano optymalnych nastaw i harmonogramów pracy.
Tak jak dotychczas, nie będzie obowiązku ponownej oceny doboru wielkości źródła ciepła lub chłodu, jeśli od czasu ostatniego przeglądu nie było zmian w systemie grzewczym, połączonym systemie grzewczym i wentylacji czy systemie klimatyzacji albo połączonym systemie klimatyzacji i wentylacji.
Obowiązkowi okresowych przeglądów systemów ogrzewania i klimatyzacji nie podlegają także budynki, w których zastosowano inteligentne systemy automatyki i sterowania. Systemy te powinny monitorować, rejestrować i analizować zużycie energii. Powinny też monitorować efektywność energetyczną budynku, określając sprawność i informując osoby odpowiedzialne za obiekt w przypadku wykrycia usterek lub konieczności wykonania przeglądu. Systemy te powinny również zapewnić optymalne zarządzanie infrastrukturą techniczną budynku i integrację zainstalowanych w nim instalacji. Jest to reakcja na rozwinięcie się w ostatnich latach informatycznych systemów zarządzania budynkiem BMS (Building Management System) i BEMS (Building and Energy Management System). Systemy te nie tylko wzbogacane są o nowe funkcje i możliwości, ale i ich cena pozwala już na powszechną dostępność. Było to podstawą dla wymagań dyrektywy zmierzających w kierunku budowy budynków inteligentnych, które nie tylko zapewniają bezpieczeństwo i komfort, ale także duży potencjał oszczędności energii i wzrostu efektywności energetycznej. Dyrektywa definiuje automatykę i sterowanie budynku jako system obejmujący wszystkie produkty, oprogramowanie oraz usługi inżynieryjne, które ułatwiają efektywne energetycznie, oszczędne i bezpieczne działanie systemów technicznych budynku poprzez automatyczne sterowanie i dzięki umożliwianiu manualnego zarządzania tymi systemami technicznymi budynku.
Poszczególne kraje UE mogą wprowadzić wymóg wyposażania budynków mieszkalnych w systemy automatyki i sterowania zdolne do ciągłego monitorowania elektronicznego z pomiarem sprawności systemów, informującego właścicieli lub zarządców budynków, gdy następuje jej znaczny spadek i potrzebne jest serwisowanie systemu. Systemy te powinny mieć też skuteczne funkcje sterowania w celu zapewnienia optymalnego wytwarzania, dystrybucji, magazynowania i wykorzystywania energii.
Do 2025 roku obowiązkowe będzie zastosowanie systemów sterowania i automatyki we wszystkich budynkach niemieszkalnych wyposażonych w system klimatyzacji lub połączone systemy klimatyzacji i wentylacji o znamionowej mocy użytecznej ponad 290 kW, o ile będzie to uzasadnione technicznie i ekonomicznie. Systemy takie powinny umożliwiać ciągłe monitorowanie, rejestrowanie, analizowanie i dostosowywanie zużycia energii. Powinny też mieć narzędzia do dokonania analizy porównawczej efektywności energetycznej budynku, wykrywania utraty efektywności systemów technicznych budynku oraz informowania osoby odpowiedzialnej za obiekty lub zarządzanie infrastrukturą techniczną budynku o możliwościach poprawy efektywności energetycznej. System automatyki i sterowania powinien też zapewnić komunikację z połączonymi systemami technicznymi i innymi urządzeniami w budynku, a także interoperacyjność w zakresie różnych rodzajów technologii, urządzeń i producentów.
Budynki posiadające takie systemy nie podlegają obowiązkowi okresowych kontroli systemów ogrzewania i klimatyzacji.
W portalu rynekinstalacyjny.pl znajdziesz również wpis: Czego należy oczekiwać po implementacji dyrektyw 2018/2001 i 2018/2002 >>
Literatura
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/844 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków i dyrektywę 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej (Dz.Urz. UE L 156/75).
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2002 z dnia 11 grudnia 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej (Dz Urz. UE L 328/210).
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (Dz Urz. UE L 328/82)
- Krysik P., Najważniejsze zmiany w dyrektywach EPBD oraz EED wprowadzone dyrektywą 2018/844/EU, „Rynek Instalacyjny” nr 10/2018.
